MediaNostalgie

Illegale recreatie
door Nico Fintelman (Smits)

Mexico - En Lijfering constateert dat voor veel piraten door deze bezigheid hun prestige in het dorp verhoogd wordt. En ook: hoe meer verzoeken des te meer ben je een 'grote'. Maar de commerciele ziet het anders: de Nederlandstaligen en hun publiek komen uit een bepaalde laag van de bevolking en die is niet zo groot.

Ze zijn niet zo geinteresseerd in het medium radio dan wel in de kick die hun optreden verschaft. En de anderen klagen over de veelvuldige anonieme telefoontjes die onder andere voortkomen uit piratenruzies.

Er wordt door de piraten gesproken over de luisterkring: de groep mensen die speciaal naar hen luistert. Maar volgens Lijfering is er veel overlap. Dan de constatering dat Radio Mexico de enige is met een duidelijke aanhang. Dit ondermeer door de aanwezigheid van een fanclub die ook feestavonden organiseert waar veel mensen op afkomen. Het station ging op aanraden van de 'overheid' een tijd uit de ether na het oppakken van de 'commerciele' maar kwam later weer terug.

Nadat Mexico later twee maal werd opgepakt stopte het station voorgoed. Ook werd nog een actie opgezet onder de slogan "Mexico moet blijven" en een petitie die door 2.000 mensen was getekend werd aan de burgemeester aangeboden. Deze antwoordde dat hij helaas niets kon doen. En dan nogmaals de constatering van de onderzoekers dat er een grote tegenstelling is wat betreft de onderzochte stations. Enerzijds de commerciele (Invicta) die afweek van alle anderen. Anderzijds die anderen waar zich een aantal piraten hadden uitgeroepen tot de top. De 'groten'. Dit ondermeer door de hoeveelheid brieven/verzoeken die binnen kwamen en de opvatting dat hun programma's kwalitatief beter waren dan die van de rest.

Luisteraars - Dan volgt een uitleg over de de manier van onderzoek doen naar de luisteraars. Ik ga er niet te diep op in maar in het begin lukt dat gedeelte van het onderzoek niet zo goed: Mensen die in de buurt bekend stonden als piratenliefhebbers beweerden met een stalen gezicht nooit op een piraat af te stemmen ("de enige keer dat wij luisteren is als de buren de radio in de tuin hebben staan") (citaat). Uiteindelijk werd de manier van onderzoeken wat gewijzigd en waren er een behoorlijk aantal mensen bereid om mee te werken. Ook de luisterarsprofielen (sociale status) worden genoemd. Er wordt opgesomd welke stations het meest worden beluisterd en vermeld dat jongeren minder naar piraten luisteren. Maar in het algemeen moet men niet veel hebben van de officiele Publieke Omroepen.

De piraten worden zeer gewaardeerd en dat gaat dan met name over de 'Nederlandstaligen'. Men vindt de presentatie leuk ook al is die soms in dialect. Er worden in het rapport allerlei programma's van de Publieken beoordeeld maar ook dat laat ik achterwege. Behalve één term omdat ik die erg komisch vind: er zijn mensen die de muziekkeuze van Hilversum 3 betitelen als 'konijnenmuziek'. Wel memoren een aantal mensen de voormalige zeezenders die ze missen. De luisteraars hebben ook waardering voor de piraten omdat ze het uit hobbyisme doen. En dan de constatering dat velen het buitengewoon jammer vonden toen uiteindelijk vrijwel alle piraten stopten. Velen vonden dat de piraten de mogelijheid geboden had moeten worden om door te gaan. Maar anderen hebben niet zo'n moeite met het verdwijenen van de piraten. Een zin aan het einde van het luisteronderzoek:

Volgens deze respondenten hebben de piraten het er zelf naar gemaakt. Ze willen allemaal met groot vermogen zenden; ze willen elkaar aftroeven, ze dagen elkaar uit en uiten over en weer dreigementen. Bovendien liet één piraat het voor de regio zo typerende 'amateurisme' varen en begon met commerciële radio- en TV-uitzendingen. Hij verloochende niet alleen zijn amateurstatus maar zat tegelijkertijd ook een naburige bioscoop (in Huissen) dwars. Hij is te ver gegaan en heeft zijn verdiende loon gekregen: bezoek van de RCD. Aldus deze zegslieden. (citaat). Dat laatste gaat dan weer over mij (Invicta).

Einde - Het einde van de grootschalige piratentijd kwam voor genoemde regio al in 1984. Veel luisteraars spreken de hoop uit dat er in de toekomst weer een mogelijkheid voor deze stations komt. Het rapport constateert dat Radio Mexico de populairste was (zelfs de burgemeester luisterde). Dan worden de 'dorpskenners' aan het woord gelaten. Hun opvattingen over de radiopiraten zijn erg verschillend. Gaat letterlijk van erg negatief tot postief. Men denkt over het algemeen dat de piraten en aanhangers uit een bepaalde niet zo goed bekend staande wijk van Andelst komen.

En dan gaat Lijferink in het rapport doen wat van een onderzoeker wordt verwacht: uitgebreide historische ontwikkelingen van het onderzochte zendgebied weergeven. De sociale verklaringen, verbanden en maatschappelijke zaken opsommen. Omdat dat moeilijk is samen te vatten laat ik dat hier achterwege. De daarin geinteresseerde lezer moet daarvoor zelf maar het rapport opvragen. En de conclusie dat de piraten behoorlijk populair waren en er nauwelijks mensen waren die er op tegen waren. En dat de mensen achter deze stations geen aso's waren zoals nogal eens werd beweerd.

Tot slot - Zo heb ik in drie afleveringen het betreffende rapport uit 1988 beschreven. Lang niet alles is besproken of zaken zijn kort vermeld. Ik heb het veelal gehouden bij de interessante piratenzaken uit een Betuws dorp. Ik heb weergegeven wat het rapport vermeldt zonder enig eigen commentaar en soms een kleine verduidelijking. Bij dit artikel staan een paar afbeeldingen van pagina's uit het rapport.

Dit ter illustratie maar ook daarin nog enige interessante info. In verband met genoemde zaken: mijn familie en ik behoren tot de 'originele' bevolking van de regio Andelst en zijn geen 'import' (inmiddels woon ik er al meer dan dertig jaar niet meer). Ikzelf ben zo'n twaalf jaar actief bezig geweest als piraat en getuige deze website strekte dat zich veel verder uit dan alleen dit stuk radiogebeuren in de Betuwe. Altijd weer kwamen de verhalen over storen naar boven (van wat dan ook). Derhalve is het aardig om in een voetnoot van Lijferinks rapport een gedeelte uit een eerder onderzoek te lezen:

De Leeuw et al. (1983: 180) zijn van mening dat het storen van legale radio-uitzendingen, alsmede de hinder voor de luchtvaart, voor zover die door clandestiene zenders wordt veroorzaakt, geringer lijken te zijn dan door de autoriteiten wordt voorgesteld (citaat).

Bezochte piratenzenders: Calypso, Invicta, Mexico, Black Molly, Rona Lisa, Chiel en Bartje, Lady Valencia, Breston, Vrije Vogel, Vrij Nederland, De Molenaar, Duo Nooitgedacht, Brouwerszoon, De Hulk, Regenboog, ZZN en twee naamloze stations.

**Nederlandse radiopiraten en hun publiek / J. H. W. Lijfering. Wageningen. Landbouwuniversiteit 1988 (Mededelingen van de vakgroepen voor sociologie; 23). Redactiecommissie: A. J. Jansen, B. E. J. C. Lekanne dit Deprez en Q. J. Munters