MediaNostalgie




De overheid
26 september 2014, door Nico Fintelman (Smits)

Overheid - Eind jaren zeventig/begin jaren tachtig had de landpiraterij in Nederland al een grote vlucht genomen. Dat wil zeggen, er waren nog niet veel 24-uurs piraten actief want de grote tijd daarvan moest nog komen. Maar in het hele land waren duizenden illegale radiostations te beluisteren. De meesten waren slechts enkele uren per dag of per week in de ether. Veel smartlappen zenders maar ook degenen die middels hun station de aanzet gaven tot de komende professionele 24-uurs zenders. En dan werd er in die jaren ook nog veel tijd besteed aan 'verbindingen' maken (**). De overheid had grote interesse in deze illegale radiostations en de mensen er achter. En dat beperkte zich niet alleen tot het oppakken door de politie en RCD (Radio Controle Dienst) en het berechten van de verantwoordelijken.

WRR - Was het oprechte interesse van die overheid in wat er zich afspeelde in de maatschappij ? Of was het een zekere angst ten opzichte van al die duizenden burgers die de regels aan hun laars lapten ? Hoe dan ook, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (***) kreeg al in 1981 de opdracht om onderzoek te doen naar de piraten.

Dit was dan een onderdeel van onderzoek naar de toekomst van het mediabestel in ons land. Een gedeelte vond plaats in samenwerking met onderzoeksbureau Intomart. Het resultaat van dit onderzoek naar illegale radio en televisie verscheen in februari 1982 in een 56 pagina's tellende publicatie met de originele titel 'Etherpiraten in Nederland'.

Hieronder enkele passage's uit deze publicatie:

VERON - Het onderzoek viel in drie delen uitéén. Het ging om de mening en luistergedrag van het publiek aangaande piraten, het aantal en typen piraten in Nederland en de achtergronden en werkwijzen van de illegale stations. Hiervoor werd ondermeer door Intomart een steekproef gedaan onder de bevolking en vonden er gesprekken plaats met enige piraten. En ook werd gebruik gemaakt van zaken die ik nogal opmerkelijk vind. Er werd luisteronderzoek uitbesteed aan leden van de VERON (Vereniging voor Experimenteel Radio Onderzoek). Nou niet bepaald een club die iets had met piraten en er waarschijnlijk ook geen symphatie voor had. Ook werd er gebruik gemaakt van de luistercijfers van de NOS. En die kunnen we ook niet echt als objectief beschouwen als het om dit onderwerp gaat. In ieder geval zal ik trachten in de volgende alinea's kort en krachtig wat resultaten van het onderzoek te schetsen.

Niet zo populair? - Het onderzoek van Intomart werd gedaan onder 12.000 inwoners van ons land. Van hen verklaarde 62% nooit naar piraten te luisteren en 38% regelmatig. En als het om voorkeuren gaat staan bij 56% van de mensen de Hilversumse zenders op de eerste plaats. Bij slechts 25% zijn dat de piraten. Reden om te luisteren is voor meer dan 50% de Nederlandstalige muziek die maar mondjesmaat bij de Publieken wordt gebracht. Maar ook 44% van de piratenluisteraars kiest voor de stations met 'engelstalige' popmuziek omdat ze op dit gebied ontevreden zijn over Hilversum. Opmerkelijk: de overheid had altijd als één van de argumenten tegen piraten dat ze storing veroorzaakten. Maar slecht 4% van de ondervraagden gaf aan wel eens last van storing van een piraat te hebben. Ongeveer de helft van deze mensen had geen probleem met het feit dat er piraten waren en de andere helft vond dat ze moesten worden aangepakt.

Watt - Dan een aantal bevindingen van de onderzoekers. Na uitgebreide berekeningen kmt men tot de conclusie dat er in een willekeurige maand (oktober 1981) 4.000 piraten zijn. Maar wel met veel rotatie: er kwamen er steeds bij maar er verdwenen er ook veel. Van de radiopiraten zit 12% op middengolf en de rest op FM, 61% van hen brengt Nederlandstalige muziek en de rest engelstalige (een term van de onderzoekers). De meesten hebben maar één zender maar de groten ook nog reservezenders zodat ze na oppakken weer snel terug kunnen zijn. De gebruikte vermogens beginnen bij 10-15 Watt en kunnen oplopen tot soms 500 Watt. Er is één grote piraat die opgeeft import zenders uit Duitsland te gebruiken met een vermogen van maar liefst drie Kilowatt. Deze kosten 15-20.000 gulden (en ik zou wel eens willen weten welk station dat dan was). Een minderheid is commercieel en daar kost een reclamespot 400-500 gulden per maand. Een aantal stations krijgt donaties van luisteraars, al dan niet via een eigen vereniging.

TV - Er wordt regelmatig gesproken over locale omroep waar iedereen wel iets in ziet maar nergens de verwachting dat dit ook in Nederland zal worden ingevoerd. De meeste piraten hebben een lage opleiding, alleen bij de professionelen ligt die hoger. En wat betreft TV-piraten: die worden door 11% van de mensen bekeken. Deze hebben vaker adverteerders en de tarieven liggen tussen de 500-1.000 gulden per maand. De meeste mensen kijken ernaar vanwege de speelfilms. Zowel radio als televisie-piraten hechten een grote waarde aan de feedback: de reacties van luisteraars. Naast interesse in radio en televisie zeggen piraten hun bezigheid ook uit te voeren als protest tegen de in hun ogen slechte Publieke Omroep. Dan geeft deze publicatie ook nog een uitleg over de werking van piraten maar die zal de lezers van deze website bekend zijn.

Opmerking - Het aantal luisteraars naar en de populariteit van piraten valt wat tegen in dit onderzoek. Maar dat is dus wel gedaan door 'concurent' NOS. En wat meespeelt is het feit dat er in 1981 nog nauwelijks 24-uurs piraten waren. In de jaren daarna zijn deze luistercijfers veel hoger geworden. Dat er maar 11% van de mensen naar TV-piraten kijkt komt omdat die er niet in grote getale waren. De onderzoekers hebben in hun rapport wel met veel gretigheid een lijstje geplaatst met achtergronden van de ondervraagde piraten. Geen namen maar wel het feit dat ze vrijwel allemaal laag geschoold waren en geen werk hadden. Een beetje stigmatiserend want ik heb persoonlijk wel andere ervaringen. Een aantal interessante pagina's van de publicatie vind je bij dit verhaal als bijlage.

Conclusie - Achteraf is duidelijk dat er met dit onderzoek nooit iets is gebeurd. Er zijn geen conclusies uit getrokken. Bijvoorbeeld enige aanpassing van de Publieke Omroep of invoering van Locale Omroep (dat die er veel later wel kwam had meer te maken met EU-wetgeving). Onderzoeken van de overheid naar 'probleemgroepen' eindigen meestal met een aanbeveling (bv. over drugsverslaafden). Zoals het opzetten van werkgroepen, meer onderzoek of subsidies voor oplossingen. Niet in dit geval. Al zou dat dan wel weer hilarisch zijn geweest. Het rapport eindigt met de constatering dat televisie-piraten hun tijd al hebben gehad maar radiopiraten nog lang niet. Maar dat onder hen een oorlog zou kunnen ontstaan om de beschikbare frequenties.

** verbindingen = piraten waren niet altijd bezig met programma's. Er waren er ook die hun zender kortstondig inschakelden en een oproep deden aan collega's om dat ook te doen. Men wisselde dan via de ether per toerbeurt wetenswaardigheden uit, al dan niet over de manier waarop werd uitzonden en de collega werd ontvangen.

*** WRR = De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is een onafhankelijk adviesorgaan voor de regering. Zijn positie is geregeld in de Wet van 30 juni 1976 tot instelling van een Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (Instellingswet WRR). De WRR heeft tot taak de regering te informeren en adviseren over vraagstukken die van groot belang zijn voor de samenleving. De adviezen van de WRR zijn sector- en departementoverstijgend en multidisciplinair. Ze gaan over de richting van het overheidsbeleid voor de langere termijn.