Unglaublich
13 oktober 2012 door: Nico Fintelman (Smits)
 

Communisten - Mijn interesses voor radio, etherpiraterij, popmuziek en Oost-Europa komen soms bij elkaar. In het communistische Oost-Europa van weleer was popmuziek verboden. De officiele lezing was dat dit een verdorven iets was maar de waarheid lag meer in het feit dat destijds popmuziek vrijheid en mondigheid voor de jeugd symboliseerden.

En daar moesten de communistische leiders niets van hebben, het volk moest vooral niet mondig zijn en dus onderdrukt worden. Alhoewel de aartsvader van het communisme de Duitser Karl Marx was werd in 1917 in Rusland de eerste communistische 'heilstaat' gesticht. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit systeem opgelegd aan een groot aantal landen waaronder Oost-Duitsland. Dit oostelijke gedeelte van het land was het gebied dat door de Russen was bevrijd van de nazi's en ze hadden er voor gezorgd dat hier een communistische staat werd gevestigd onder de naam Deutsche Demokratische Republik (DDR). Democratisch was er niets aan, totalitair wel.

Men was in de DDR feller in de leer dan in Rusland zelf: met Duitse 'Grundlichkeit' werd het politieke systeem gehandhaafd en als je niet bij de Partij hoorde kon je alles wel vergeten. Werk, studie, het was alleen weggelegd voor de goede en trouwe communisten.

 
 
   

Rock'n Roll - De westerse wereld leerde in de tweede helft van de jaren vijftig de Rock and Roll kennen en daarna in de jaren zestig de beatmuziek (later genaamd popmuziek). Dat gaf hier nogal eens opschudding want het was nieuw en gewaagd en vooral ouderen moesten er niet veel van hebben maar zoals bekend het werd waanzinnig populair.

Je begrijpt, in de DDR was het dus taboe. Verdorven muziek en derhalve verboden om naar te luisteren. Natuurlijk hoorde de DDR jeugd de popmuziek wel via buitenlandse radiozenders maar in eigen land was er geen mogelijkheid en werd het niet uitgebracht. Verkoop was strafbaar. Dit alles overigens in tegenstelling tot West-Duitsland (BRD) ons buurland dat wel democratisch was en als een belangrijk doel had een hereniging met het oostelijk deel van het land.

 

Conventie - In 1965 werd er in Oost-Berlijn (hoofdstad van de DDR) een internationale conventie gehouden. De autoriteiten besloten om aan de buitenlandse bezoekers te laten zien dat ook dit land meeging met zijn tijd en gaf de popmuziek enige mate van vrijheid. En zo waren The Beatles, The Rolling Stones en veel andere popmuzikanten uit die tijd ineens regelmatig te horen op de Oost-Duitse staatsradio. En werd er ook over geschreven in de pers. Verkoop van platen bleef verboden. Dit alles inspireerde een groepje studenten uit de Oost-Duitse stad Leipzig tot een opvallend initiatief.

Een aantal was technisch en ze bouwden een middengolf zender. Daarmee kwam een illegaal radiostation in de lucht onder de naam 'Radio Paunsdorf'  en via dit piratenstation draaiden de studenten de westerse popmuziek en onnodig te vertellen dat dit zeer populair werd bij de jeugd. Het was wel een opmerkelijk iets: vrijheid van meningsuiting was iets wat in dit land totaal niet mogelijk was en overtreding daarvan kwam al snel te staan op gevangenisstraf. Een illegaal radiostation was dus wel het summum van risico's nemen.

 

Radio Paunsdorf - Radio Paunsdorf zond in periodes enkele uren uit op zaterdagmiddag tussen 1965 en 1969. Eén van de leidende figuren was Karl Krause en het jeugdige publiek luisterde massaal. Uiteraard probeerde de overheid dit fenomeen aan te pakken maar de peildienst (de Oost-Duitse RCD) ging dermate opvallend te werk dat de postende studenten ze iedere keer weer zagen aankomen en tijd genoeg hadden om de zender uit te zetten en er vandoor te gaan. Het station werd nooit opgepakt. Maar eind jaren 60 trokken de DDR autoriteiten de touwtjes weer strakker aan, westerse popmuziek werd weer verboden en de mensen achter Radio Paunsdorf studeerden af en zochten een baan hetgeen er alles bij elkaar voor zorgde dat Radio Paunsdorf in 1969 stopte. Overigens waren er spodarisch ook nog andere piraten kortstondig actief in de DDR in de 60-er jaren.

De mensen achter Radio Paunsdorf verkregen hun muziek door goede ontvangers te bouwen waarmee ze westerse radiostations als Deutschlandfunk en natuurlijk Radio Luxemburg in goede kwaliteit konden ontvangen om daarvan de popmuziek op te nemen. En ze gingen er naderhand toe over om deze muziek via een vernuftig systeem op plaat uit te brengen. De ouderen onder ons herinneren zich waarschijnlijk nog wel dat er in de zestiger jaren als reclame-uiting vaak grammofoonplaten bij allerlei produkten zaten maar dan niet gewone uitvoeringen maar plaatjes geperst in een geheel slappe (zelfs vouwbare) plastic uitvoering. Deze bestonden ook in de DDR en omdat zo'n plaatje meestal maar aan één kant was bespeeld kon men de westerse popmuziek op de andere kant persen. En zo ontstond er een levendige illegale handel in platen.

 
Eigen popmuziek - In de jaren zeventig en tachtig haalde niemand in de DDR het nog in zijn hoofd om illegaal te gaan uitzenden. De overheid werd dermate streng dat het duidelijk was dat mensen achter zo'n zender geheid zouden worden opgespoord en voor lange tijd in de gevangenis zouden komen. En westerse popmuziek werd formeel weer taboe in de DDR maar om de jeugd niet teveel tegen zich in te nemen bedacht de overheid om zelf popmuziek uit te brengen. Componisten en musici kregen opdracht om Oost-Duitse popmuziek te maken hetgeen een slap aftreksel van de westerse werd. Als je deze nu terughoort en ziet (de artiesten kwamen er ook mee op tv) dan doet het nogal gekunsteld aan, in ieder geval ontbreekt elke vorm van 'sex and drugs and rock 'n roll'.
 
Onthutst - Ikzelf was in de jaren tachtig dus actief in de etherpiraterij maar ook werkzaam bij een handelsfirma die overal in Oost-Europa kantoren had en zo ook in OostBerlijn. Mijn directeur (een West Duitser) kwam veel in de DDR en vertelde met enige trots tegen al zijn relaties dat hij een werknemer had die een eigen radiostation had dat 24-uur per dag illegaal uitzondt. De Oost-Duitsers waren onthutst. Unglaublich. In hun land kon je niet eens openlijk voor je mening uitkomen, dan kon je al grote problemen krijgen. Maar in Nederland had iemand zomaar een 24-uurs radiostation. Op 9 november 1989 viel de Muur in Berlijn en daarmee het communisme, binnen een jaar was de Duitse hereniging een feit. Popmuziek is geen heet hangijzer meer.
 
 
 
Terugkeren naar de MN home