UK Pirates (1)
door Nico Fintelman (Smits)

 
 

Veelvuldig - Zoals vaker beschreven op deze website kwamen in Engeland na de grote zeezendertijd van de 60-ies de landpiraten opzetten. Na een voorzichtige start einde jaren zestig schoten dan in de jaren zeventig de stations als paddestoelen uit de grond. In de jaren tachtig volgden steeds weer vele anderen.

Ook in de decennia daarna waren er de nodige. De UK kende piraten die maar beperkt uitzonden maar er waren er die lange tijd 24 uur per dag in de ether waren. In uitvoering en format kende men grote verschillen. Top 40 stations, alternative music, soul, jazz maar ook anderstaligen. Eveneens waren er stations die regionieuws brachten maar voor de meesten was dat toch te bewerkelijk. En je had de politiek gerichte stations, meestal van linkse signatuur.

Met name de regio Londen kende veel piraten, er zijn er een paar duizend geweest. Daar wonen gemeenschappen uit allerlei werelddelen dus piraten die bijvoorbeeld in het Pakistaans, Grieks of Turks uitzonden waren er ook.

 

   

Kleding - In het begin toen er nog niet zoveel grote en geen 24-uurs piraten waren zond men vaak tapeprogramma's uit. Het ging dan meestal om middengolf radio en omdat dat nogal snel tot storingsklachten kan leiden werd dan niet zelden gekozen voor uitzendlocaties net buiten de stad. In het bos of op de hei. Men sjouwde de apparatuur dan een eind 'het veld' in en een antenne werd geplaatst (vaak in een boom). Daaraan de zender en bandrecorder en knallen maar. Stroomvoorziening was daar uiteraard niet dus daarvoor werden accu's meegenomen.

Met accu's gaan rondlopen leverde natuurlijk nog wel eens problemen op. Lekkend accuzuur is niet goed voor kleding. Een 'running gag' in Engeland was in die tijd de volgende. Vraag: waaraan herken je een piraat ? Antwoord: aan de gaten in zijn kleren. In latere jaren toen FM zijn intrede deed en stations permanent gingen uitzenden kwamen de uitendlocaties gewoon in de steden. De regio Londen is erg groot dus dat kon overal zijn. Maar de grote stations hadden een voorkeur voor het stadsdeel Chrystal Palace. Dat is hooggelegen en als je daar met een hoogvermogen zender op een flatgebouw in met name Church Road ging zitten kon je de hele regio Londen bereiken.

 

Londen - Ik beschreef op deze website al de Londense stations Jackie en Invicta en ook terloops Horizon die evenals Invicta soul bracht. Allemaal 24-uurs stations die in de jaren 70/80 jarenlang in de lucht waren. En er was ook JBC, van 1985-1989 de absolute topper als het ging om de alternatieve zwarte muziek. Ook stations als Kiss FM, LWR, en Shoestring werden bekenden van veel luisteraars. Ook hier werd veelal 'zwarte' muziek gebracht.

Dus noem ik ook maar RFM (Rock FM van 1986-1990) en een station met de fraaie naam Alices Restaurant (voornamenlijk alternatieve LP rock van 1981-1986). CDR (Community Development Radio) was een 'zwart' station met soul en funk (1986-1988). Maar daar was ook plaats voor politieke en religieuze programma's en die voor homo's en lesbo's. Er was zelfs regelmatig een islamitische haatprediker te horen. Allemaal erg opmerkelijk voor die tijd.
 

Thameside Radio - Thameside Radio begon in 1977 en wist het vol te houden tot 1983 met een mix van hitsingles en LP muziek. Ook werden er humoristische programma's uitgezonden en kregen beginnende popgroepen de mogelijkheid hun opnames te laten horen. Leuke stunts waren er regelmatig bij Thameside Radio. In de avonduren werden er bijvoorbeeld LP-tracks gedraaid waarbij de luisteraars van de flatgebouwen gevraagd werd de verlichting in hun huiskamer kortstondig uit te doen als ze een bepaald nummer goed vonden.

Waren er dan veel 'donkere' flats dan werd later op de avond de track nog eens gedraaid. En het station was de eerste piraat die een groot popfestival organiseerde in Londen en vandaar live uitzond. Toen de overheid op hen begon te jagen wisselde men meerdere keren per dag van uitzendlocatie zodat het uitpeilen moeilijk werd.  De meeste engelse piraten waren uiteraard muziekstations. Opmerkelijk is dat in de begintijd de deejays vaak betaalden om er hun programma's te mogen doen. Zeker toen het commercieel allemaal nog niet zo'n succes was.

Velen van hen werden professionele jocks die erg geliefd waren bij het luisterpubliek. Een aantal wist het later ver te schoppen bij de legale stations. De grote piraten werden in de loop van de tachtiger jaren allemaal 24-uurs stations en duidelijk dus dat er meestal live werd uitgezonden. Vrijwel altijd met vanuit de studio's aansturingen naar de zenders die op een andere locatie stonden. Dit om inbeslagnames van de studio's te voorkomen. Deze stations werden zeer goed beluisterd, waren erg populair en commercieel succesvol.

 

Het noorden - Een stad als Manchester kende halfweg de jaren tachtig KFM en LCT Radio beide vanuit de wijk Stockport. En ook South Side Radio. En dan Frontline FM dat overigens pas in 1989 begon. Een 24-uurs station dat reggea muziek bracht met de slogan: Frontline, it's where the action is. Ook hier regelmatig acties van de overheid maar men hield het vol tot 5 november 1996. Oppakacites waar voor veel geld in beslag werd genomen en hoge boetes voor de medewerkers, eisten dan toch hun tol. Er was ook nog een zusterstation: FLR Soul 100.7FM (Front Line Radio Soul). Ook Liverpool was een echte piratenstad. Met stations als Central Radio (Merseyside 1404kHz middengolf) en CD FM.

Ook deze stad had een Kiss FM. En een Radio Jackie die niet veel van doen had met de naamgenoot in Londen. Deze Jackie bracht van 1976-1983 voornamenlijk rockmuziek. Een station als LPR (Liverpool Pirate Radio) begon in 1983, zond uit op FM/AM/KW en wist het met tussenpozen vol te houden tot 2002 ! En er waren meer stadsdeel gerichte piraten zoals Douglas Vaelley Radio voor de wijk Wigan en ook Chester Community Radio. In Liverpool begon het overigens ook al vroeg. Radio Free Liverpool bijvoorbeeld (1382kHz middengolf) was een weekendstation dat zijn start had in 1969 en het volhield tot 1975.

 

Opvallen - Het zou te ver gaan om alle stations van Engeland op te sommen. Ik heb me dan ook erg beprekt tot de stad Londen waar de scene het grootst was. De meeste piraten waren dus muziekstations maar hierbij nog wat opvallende anderen. Allereerst Radio Wrapping in Londen dat speciaal (en tijdelijk) werd opgezet door stakende medewerkers van een drukkerij. Ze wilden hun acties kracht bij zetten door ook via de radio hun protest te laten horen. Dan waren er enkele zeer politiek links georienteerde piraten. Men was er zo fanatiek dat velen zich er aan stoorden en andere piraten vreesden dat hierdoor de overheid nog meer op hen zouden gaan jagen. En dus haalden de 'collega's' deze stations zelf uit de ether. Dat gebeurde ook met  Radio Enoch in de Midlands dat via de korte golf uiterst rechtse politieke boodschappen bracht.

Verder kende Londen een tijd lang Our Radio dat anarchistische programma's uitzond. Met info over deze politieke scene en hun activiteiten. Maar bijvoorbeeld ook programma's over Sinn Fein, een linkse politieke partij in Noord Ierland waarvan wordt gezegd dat deze banden had met de IRA. En dan die andere vorm van piraterij: de Korte Golf. Gedurende de jaren 70/80 kende Engeland veel stations die op deze manier uitzonden voor heel Europa of nog verder. Veelal enkele uren in het weekend. Stations als European Music Radio, Zodiac, Atlanta, WMR, Impact, Skyport, Radio Eastcoast Commercial en Krypton. En er waren er veel meer.  De uitzendlocaties waren meestal op het platteland aangezien kortegolfzenders in dicht bevolkt gebied nog wel eens storingen kunnen veroorzaken.

 
 

Oppakken - Overigens was er altijd veel weerstand tegen de piraten van de publieke omroep BBC. En in die tijd waren er al diverse legale commerciele regionale stations. Ook zij protesteerden tegen de aanwezigheid van piraten. In Londen was dat met name Capital Radio. De engelse justitie werd in de loop der jaren steeds fanatieker in het bestrijden van de piraten. Wist ook studio's op te sporen en ging gebruik maken van privé detectives om eigenaren en medewerkers daarvan te volgen. Een station als London Greek Radio werd in zijn bestaan (1983-1988) zo'n 130 keer opgepakt. En bij JBC vond een inval plaats toen er een tv-ploeg aan het filmen was en er in verband daarmee ook een MP (politicus) op bezoek was.

Maar ook opmerkelijk: Kiss FM in Londen kende veel inbeslagnames van zender en antennes maar nooit van de studio's. Men wist het reilen en zeilen goed geheim te houden en had een niet uit te peilen aansturing. De radiostations die oldies brachten werden volgens velen, minder opgepakt. Reden zou zijn dat de medewerkers van de RIS (opsporingsdienst) wat ouder waren en de muziek van deze stations meer waardeerden. In de eerste helft van 1987 werden er een tijdje maar beperkt piraten opgepakt en de oorzaak was een grote bezuiniging bij de RIS. Die vervolgens weer werd teruggedraaid. Overigens waren de straffen voor illegaal uitzenden veel zwaarder dan in Nederland.  

 

De overheid - Vanuit de overheid en diverse maatschappelijke organisaties was er veel weerstand tegen de piraten. Het illigale aspect werd door hen afgekeurd. De Labour partij was zeker anti-piraten. Maar veel mensen van de Conservatieve partij hadden er niet zo veel moeite mee. Het grote publiek uiteraard al helemaal niet. Op een gegeven moment kwam de politiek met een nieuwe wet. Vanaf begin 1984 zouden er in diverse steden etherfrequenties worden vrijgemaakt voor locale zenders om hiermee een alternatief te zijn en daarmee moest een einde komen aan de illegale radiostations.

Deze konden zo'n legale frequentie aanvragen maar alleen als ze voortijdig stopten. Met slechts een tiental frequenties te verdelen in Londen en honderden piraten in de lucht was dat al een farce. Toch stopten de nodigen. Maar toen vrijwel alle frequenties niet naar voormalige piraten gingen betekende het dat de meeste gestopte piraten terugkwamen.

In 1989 werd de wet verruimd en kwamen er veel meer legale frequenties beschikbaar maar ook die gingen veelal niet naar de piraten Al deze frequenties waren in Londen overigens voor zenders met beperkt uitzendvermogen en dus maar in gedeelten van de Londense regio te ontangen. De enige frequentie die wel in het hele gebied was te ontvangen ging naar Jazz FM, niet bepaald een station voor een groot publiek. Kiss FM kreeg uiteindelijk wel een legale frequentie en werd daarmee zeer succesvol.

 

Rave - Eind jaren tachtig veranderde er veel. De nieuwe muziek werd Rave en House en er kwamen veel piraten die deze muziek gingen draaien. In het vervolg daarop werd ook meer en meer het mixen populair. Dat zorgde ervoor dat de nieuwe stations dit grote gedeelten van de dag gingen brengen en ook veel deejays in de studio hadden die daar live aan het mixen gingen. Of zelfs meerdere deejays die gezamenlijk hun mixen deden. In deze programma's werd presentatie van ondergeschickt belang. Was er sporadisch, het ging om de muziek.

Intussen kende men ook in Engeland het fenomeen van de house party's die in eerste instantie illegaal werden gehouden in ondermeer verlaten bedrijfspanden en onder viaducten. De piraten ondersteunden dit maar gingen ook hun eigen happenings organiseren. House/dance feesten in buurthuizen en zalen. Deze werden hevig gepromoot op de zender en er moest entree worden betaald. Het werd zo populair dat sommige piraten uitweken naar het platteland waar ze grote festivals gingen organiseren. Er werd vanaf dan veel geld mee verdiend. Dit alles werd nog meer een doorn in het oog van de overheid.

 

Hoge straffen - In 1990 werd dan een nieuwe omroepwet ingevoerd in de UK. Onderdeel daarvan werd dat piraten hard zouden worden aangepakt. De oppakacties werden steeds agressiever en de straffen voor deze vorm van radiomaken werden fors verhoogd. Hoge boetes en gevangenisstraffen. En ook medewerking kon je al voor de rechter brengen. Dus verhuur van ruimtes voor studio's of uitzendlocaties werd strafbaar. Het organiseren van piratenfeesten ook. Het leveren van zenders aan piraten leverde je geheid een veroordeling op maar ook het leveren van apparatuur (studio's, antenne's).

Een magazine over radio dat veel info bracht over piraten en daarvoor ook een infoon exploiteerde kreeg een brief van de overheid dat dit strafbaar was. Het hakte er nogal in en inderdaad volgden veel zware veroordelingen. Veel stations stopten voorgoed maar anderen bleven het avontuur aangaan. De piratenscene in Engeland werd steeds beperkter maar is er tot vandaag de dag. Wat in ieder geval niet meehielp was dat ook de 'needle time' werd afgeschaft. De legale regionale stations die er van oudsher waren hadden altijd de verplichting om een groot gedeelte van de zendtijd te besteden aan informatie (gesproken woord). Dit werd met de nieuwe wet afgeschaft en zo konden dit echte muziekstations worden. Dit vergrootte hun populariteit ten koste van de piraten.

 
 
Terugkeren naar de MN home