MediaNostalgie

Hitparade (2)

Door Nico Fintelman (Smits)

Eerlijk? - Na het verdwijnen van de Engelse zeezenders in 1968 is er daar alleen nog het in najaar 1967 opgestarte BBC Radio 1. Dat is dan de officiele popzender van de UK en het is de tijd dat de popmuziek waanzinnig populair is geworden. Beatles, Stones. Who, Troggs maar ook Tom Jones, Dusty Springfield, het zijn enkele van de namen van de grote en populaire artiesten in de BBC hitparade. Maar wat achteraf nauwelijks is te geloven dat in die jaren het niet deze artiesten zijn die de meeste hits scoren.

In de laatste jaren van de sixties zijn het wonderwel de heren Dave Dee, Dozy, Bicky, Micky and Thatch die de de meest hits hebben. Velen zullen deze groep niet kennen maar ikzelf vond hun plaatjes altijd erg leuk. De leiding van de BBC besluit om de samenstelling van de hitparade serieus aan te pakken en geeft een onderzoeksbureau opdracht om dit te doen. Zij bellen net zoals in Nederland iedere week een groot aantal platenzaken in de UK die dan hun Top 10 van meest verkochte platen van de afgelopen week opgeven.

Al deze gegevens bij elkaar zorgen voor de wekelijkse versie van de hitparade. Omdat dan BBC 1 de enige popzender is en Engeland een groot land betekent een notering in deze hitparade heel veel. Daarmee wordt je populair en verkoopt een gigantische berg platen. Dat levert weer veel optredens op en in totaal is er met zo'n hit in die jaren dus heel veel geld te verdienen.

Niet dat de artiesten dat altijd krijgen maar dan in ieder geval de platenmaatschappijen. En dus doen deze grote moeite om die hitparade te beinvloeden. Zo worden iedere week medewerkers op pad gestuurd om bij een groot aantal platenzaken een bepaalde plaat te kopen die daardoor dus in de hitparade terecht kan komen. En eigenaren van platenzaken krijgen flessen wijn of andere cadeaux in ruil voor vervalsing van hun wekelijkse lijst naar de BBC.

Daarin wordt dan een plaat van zo'n maatschappij hoog geplaatst en kan ook zo een hit worden. Ook krijgen regelmatig eigenaren van platenzaken van een platenmaatschappij een stapel populaire LP's cadeau waardoor ze bij verkoop daarop 100% winst hebben. In ruil daarvoor zetten ze een plaatje van die maatschappij hoog in hun lijstje. Allemaal trukjes om van een singeltje een hit te maken. Het zal vele jaren duren voordat men bij de BBC door krijgt dat er op deze manier wordt gesjoemeld.

Hilversum - Terug naar Nederland. Joost den Draaijer die dus de eerste Nederlandse hitparade heeft opgezet, de Veronica Top 40, zal er daarna nog twee opzetten. Alereerst die van de Publieke Omroepen want die hebben er nog geen. In 1968 heeft Joost na ruzie Veronica verlaten en gaat naar de publieke omroep VPRO. Deze heeft dan 2 uur zendtijd op Hilversum 3 en daarin start Joost de Hilversum 3 Top 30. Later zal deze hitparade overgaan naar de NOS omdat deze voor alle omroepen op Hilversum 3 moet gelden en de NOS het overkoepelende orgaan van de Publieke Omroepen is. En op televisie wordt de hitparade 'gevolgd' dor het programma Top Pop met Ad Visser. En dan in 1971 verlaat Joost den Draaijer de Publieken en zet samen met o.a. Jan van Veen de Nederlandse service op van de nieuwe zeezender Radio Noordzee. En ook daar begint Joost weer een hitparade die hij ook hier zelf gaat presenteren: de Radio Noordzee Top 50.

Nog meer hitparades - In de zeventiger jaren zijn de hitparades niet meer weg te denken. In de USA komen er diverse in syndicate vorm, radio-uitvoeringen dus die in het hele land op honderden stations worden uitgezonden. Op deze website vind je als voorbeelden die van Dick Clark, Wolfman Jack, Casey Kasem en veel later Rick Dees. In Engeland scoort de BBC gigantisch met hun hitparade maar ook Radio Luxemburg heeft er nog één. De engelse avonduitzendingen zijn inmiddels pure popradio geworden en daarin ook één maal per week een hitparade. In Nederland is Radio Veronica met nog meer hitparades begonnen: de LP-parade, de Top 10 van Nederlandstalige muziek en ook de tipparade.

De Top 40 heeft dan Lex Harding als presentator. De hitparade van de Publieke Omroepen wordt na het vertrek van Joost den Draaijer op Hilversum 3 gepresenteerd door Felix Meuders en die wijzigt de naam ervan in De Daverende Dertig. En dan in nazomer 1974 stoppen Veronica en Noordzee als gevolg van nieuwe wetgeving. De Veronica Top 40 wordt nu ondergebracht in een stichting en gaat de Nederlandse Top 40 heten. Deze wordt nu uitgezonden door de TROS op Hilversum 3 en presentatie komt iedere donderdagmiddag van Ferry Maat. Aangezien de NOS hitparade op vrijdagmiddag zit kun je wel stellen dat er dan een stevige concurentie ontstaat tussen deze twee lijsten.

Het gevecht - Maar in 1978 stopt de TROS met uitzending van de Top 40 omdat het nu als Publieke Omroep teruggekeerde Veronica als concurent wordt gezien. En Veronica, dat is toch de Top 40. Daar gaat men deze dan ook uitzenden maar Veronica heeft op Hilversum 3 slechts één uurtje zendtijd op vrijdagavond en daar moet dan de hele hitparade in komen. De NOS hitparade met Felix Meurders knalt gewoon op vrijdagmiddag en op dat moment heeft deze dus 'gewonnen'. De Top 40 blijft even achter en ook het feit dat zeezender MiAmigo nu eveneens deze hitparade gaat uitzenden helpt niet. Maar al gauw krijgt Veronica meer zendtijd en nog wel op vrijdagmiddag.

Daar keert de Top 40 in zijn geheel terug in de presentatie van Lex Harding en de hitparade van de NOS komt op zondagmiddag met Felix. Nu heeft de Top 40 dan weer de slag gewonnen. Overigens heeft dan de lijst van de Publieken weer een andere naam gekregen: De Nationale Hitparade. Deze pretendeert eerlijker te zijn en niet te 'luisteren' naar de wensen van commerciele partijen (platenmaatschappen). Hoe het ook zij, er zijn inderdaad nogal eens behoorlijke verschillen in noteringen van platen.

Piraten - In de tachtiger jaren is er een soort van status quo waarin er niet zo veel meer aan bovenstaande situatie verandert. De Top 40 is de belangrijkste hitparade maar inmiddels komen andere Publieke Omroepen ook met een eigen lijst. De Tros Top 50, Vara's Verrukelijke 15, zelfs de KRO heeft een lijstje. En op veler gebied in onze samenleving verschijnen hitlijsten: klassieke muziek, boeken, films e.d. Vrijwel altijd gestoeld op de verkoopcijfers. Maar nog meer hitparades volgen. De eighties zijn de jaren van de etherpiraten en met name de grote 24-uurs stations hebben hun eigen lijsten. Bij Delta Radio 90 in Nijmegen hebben we dan Delta's Denderende Dertig (twee alinea's terug kun je zien waar de naam aan ontleend is).

In deze hitparade alleen de actuele popplaten. Eigenlijk is het de Top 40 waar de niet popplaten zijn uitgehaald en eventueel een enkele prima nieuwe plaat is toegevoegd. Of we er dermate mee kunnen marchanderen zodat we zelf hits kunnen maken hebben we nooit echt uitgeprobeerd. Maar feit is dat het nummer 'Tossing and Turning' van Windjammer in 1984 er in staat en in de Delta regio heel populair wordt terwijl deze in de Top 40 geen hit is.

Het verandert - In de negentiger jaren hebben de platen plaats gemaakt voor CD's en de verkoop daarvan wordt nu bepalend voor de samensteliing van de hitparades. De Top 40 valt halverwege de 90-ies even terug in populariteit omdat deze overgaat naar Radio 538 dat in eerste instantie nog geen etherfrequentie heeft. Maar als die er komt wordt het station in de loop van de negentiger jaren steeds populairder en enige jaren na de milleniumwissel het nummer één station van Nederland. De Top 40 wordt nu nog altijd uitgezonden op vrijdagmiddag op Radio 538 en blijft ogenschijnlijk de populairste hitparade van Nederland gevolgd door de Mega Top 50 van 3FM. Overigens verandert er nogal wat na de milleniumwissel want de verkoop van CD's zal in de loop van de jaren grotendeels verdwijnen. Muziek wordt gedownload en de mate waarin gaat nu de samenstelling van de hitparades mede bepalen.

De Top 40 wordt nu samengesteld aan de hand van verkoopcijfers van CD's en downloads en de airplay op radiostations. En tegenwoordig is een hitparade als iTunes die wordt uitgezonden op Q-Music zelfs helemaal gebaseerd op muziek-downloads bij de iTunes Store. Maar heel veel muziek wordt illegaal gedownload en dat kan dus niet worden meegeteld in de samenstelling van de hitparades. Die zijn dan ook een stuk minder belangrijk geworden. Maar artiesten, platenmaatschappijen en radiostations hebben toch behoefte aan een duidelijk beeld aangaande de populaire muziek. Je moet toch een maatstaf hebben en daarom zullen de hitparades nooit verdwijnen. Wel zo makkelijk ook voor de consument.