MediaNostalgie

De Zuiderburen

Door Nico Fintelman (Smits)

Vlaanderen - Nederlandse radiofanaten hebben altijd interesse gehad in de Belgische radiosituatie en met name die in Vlaanderen. Het is vlakbij, men spreekt dezelfde taal, diverse mensen in de Vlaamse media zijn ook in Nederland bekende personen en er gebeurde nogal eens iets interessants dat soms ook met ons land te maken had. Na de Tweede Wereldoorlog werd het Vlaamse mediagebeuren net als in Nederland enkele decennia bepaalt door de publieke omroep.

Maar waar in Nederland nog de nodige diversiteit bestond met verschillende omroepen was er in Vlaanderen maar één omroep: de BRT. Deze was een soort van staatsomroep waar je eigenlijk nooit ernstige kritiek hoorde op de regeringen. En waar tot eind jaren zeventig maar weinig muziekprogramma's waren te beluisteren.

Luxemburg - Deze situatie werd dan vanaf eind 1956 langzaam doorbroken door Radio Luxemburg. Dit station uit het buurland bracht vanaf dan iedere dag van 06.00-14.00 uur Nederlands/Vlaamstalige programma's. Dat was puur entertainement met veel muziek.

Radio luisteren deed je toen meestal nog via de middengolf en die zware AM-zender van Radio Luxemburg was in heel Vlaanderen goed te ontvangen en het station werd daar dan ook heel populair (evenals in Nederland).

Uilespiegel - En dan in najaar 1961 krijgt Belgie voor het eerst een zeezender genaamd Radio Antwerpen. Deze zeezender die in de volksmond de naam 'Radio Uilenspiegel' kreeg was eigendom van Georges de Caluwe die al voor de oorlog actief was op radiogebied. Hij had toen een vergunning voor een eigen radiostation in Antwerpen en bracht iedere dag muziekprogramma's. Omdat de antennes in een kerktoren stonden kreeg het station de naam Radio Kerkske. Georges de Caluwe wilde er na de oorlog mee doorgaan maar dat werd hem verboden, radiomaken was vanaf dan alleen toegestaan aan de BRT en de franstalige RTBF.

Kortstondig was hij wel actief met een zender maar omdat hiervoor geen vergunning was (en niet was te krijgen) werd dit station wegens piraterij gesloten. Maar Georges haalde zijn gram toen hij in najaar 1961 het avontuur nog eens aanging met een zeezender hegeen heel Belgie op zijn kop zette. Echter, het Belgische parlement nam in no time een anti zeezenderwet aan en toen het ook nog eens het zendschip door een storm vastliep op het strand van Zeeland kreeg de inmiddels al oude De Caluwe een hartaanval en overleed. In de jaren daarna moest Belgie het weer doen met Radio Luxemburg en de Nederlandse zeezenders, met name Veronica.

Atlantis - Het zou tot zomer 1973 duren voordat De Caluwe een opvolger kreeg in de persoon van Adriaan van Landschoot, een jonge Belgische zakenman die een platenmaatschappij en een keten van kledingboetieks had. Van Landschoot begon met de zeezender Radio Atlantis vanaf het zendschip 'mv MiAmigo' waar zendtijd werd gehuurd in die zomer. In november van dat jaar starte Van Landschoot vervolgens vanaf een eigen zendschip, de 'Janine'. Vanaf dan bracht Atlantis overdags Vlaamse programma's en 's avonds en 's nachts waren er engelstalige. De ontvangst was niet super en er waren veel technische problemen waardoor het station een beetje in de marge bleef. En toen in Nederland de anti-zeezenderwet in werking trad stopte Atlantis. Het station had vanuit ons land alle organisatie gedaan omdat dit in Belgie dus al vanaf 1961 was verboden.

MiAmigo - Maar veel beter deed de Belg Silvain Tack het. Hij begon in januari 1974 met de zeezender Radio MiAmigo die erg succesvol en populair werd, met name na de invoering van de anti zeezenderwet in Nederland waardoor alle concurenten verdwenen. Het station zou nog jarenlang bestaan met de studio's in Spanje want in de Benelux was dat wettelijk niet meer mogelijk. De programma's werden uitgezonden vanaf het zendschip 'mv MiAmigo' en in latere instantie kwamen daar ook een gedeelte van die programma's vandaan. In september 1978 kwam hieraan een einde maar later, in de zomer van 1979, was MiAmigo nog even terug vanaf een 'nieuw' zendschip, de 'Magdalena', echter dat duurde niet lang. Radio MiAmigo was vanf 1975 veel minder Vlaams en meer Nederlands maar wel enorm populair in Vlaanderen.

Vrije Radio - Ook in Belgie kwamen eind jaren zeventig de landpiraten opzetten en ook daar werden deze opgepakt. Maar toen in het voorjaar van 1981 medewerkers van één van de Waalse piraten voor de rechtbank moesten verschijnen veranderde het nodige. Het ging om een studentenzender en daarbij zaten enige rechtenstudenten die de mediawet onder de loep hadden genomen. Hun conclusie was dat nergens in de Belgische mediawet werd bepaald dat uitzenden verboden was en de rechter kon niet anders dan hen gelijk geven.

Ook in hoger beroep werden ze vrijgesproken en het gevolg was dat iedereeen nu zonder problemen een eigen radiostation kon beginnen. Deze schoten dan ook als paddestoelen uit de grond. Naast honderden kleine kreeg Vlaanderen al gauw een aantal grote 24-uurs FM- stations die bijna landelijk waren te ontvangen zoals Radio Gemini in Moeskroen dat ontstaan was uit de het mediablad Radiovisie. En verder natuurlijk Radio Antigoon in Antwerpen, Seven en Maeva in Brussel en ook Radio Contact dat met een Vlaamse en Franse zender kwam.

Voor piraten en radiofreaks zoals ik interessant om eens te gaan bekijken. En zo kwam ik bij Contact en Seven. Bij de laatste ontmoette ik een nieuwslezer die mijn Radio Invicta kende: Herbert Visser. Hij bleek uit de regio te komen en we werden bevriend en al gauw ging Herbert programma's maken bij Invicta. Later haalde ik hem bij Delta Radio Nijmegen.

Nederlanders - Nog meer Nederlanders trokken naar Belgie, sommigen om een radiostation te beginnen en velen om er programma's te maken bij één van de vele zenders. Door de kleinschaligheid vertrokken velen na verloop van tijd teleurgesteld, slechts enkelen waren succesvol. Radiostations die aan de Belgische grens zaten en zich richten op Nederlandse steden konden nog wel redelijk succesvol worden zoals Radio Royaal dat zich richtte op Eindhoven en Fantasy dat gericht was op Tilburg. Pas aan het begin van deze eeuw kwam er wat meer struktuur in doordat radiostations de wettelijke mogelijkheid kregen ketens te gaan vormen via diverse locale radio's en zo een groter bereik konden gaan krijgen.

Redelijk succesvol daardoor werden destijds bijvoorbeeld Mango, Top en Nostalgie. En natuurlijk Contact dat al die jaren al op dergelijke wijze bezig was en een aantal Vlaamse en Waalse radioketens had. Hierbij kan worden vermeld dat deze organisatie zo groot is omdat het via omwegen eigendom is van het Luxemburgse mediaconcern RTL. Inmiddels zijn er nog steeds de nodige ketens actief zoals Family, Club FM en City. Maar er zijn ook nog genoeg locale radio's die alleen voor hun eigen beperkte regio uitzenden.

Flandria - Belgisch Vlaanderen kreeg pas begin jaren tachtig een officiele muziekzender, Studio Brussel, en in eerste instantie alleen nog maar in het weekend. Het zou tot 1992 duren voordat de BRT met een eigen 24-uurs popzender kwam, Radio Donna. Dit station werd in 2009 omgedoopt Radio MNM. Eind jaren negentig werd er nog wel een avontuurlijk privaat initiatief gestart en dat was Radio Flandria. Dit station waar Peter van Dam één van de belangrijkste mensen was, zond uit via satelliet vanuit Luxemburg en richtte zich dus op Vlaanderen. Een zogenaamde U-bocht constructie waarin een 'buitenlandse' zender op de kabel mocht. Maar na enkele jaren raakte het station in financiele problemen en net toen het erop leek dat Radio Flandria een officiele status kon krijgen in Belgie ging het station failliet.

Legaal - Sinds een aantal jaren is dan landelijke commerciele radio ook toegestaan en zo heeft Belgie nu Q-Music, Joe FM en Nostalgie. Maar deze zijn helaas toch een beetje beperkt in hun mogelijkheden en met name etherfrequenties waardoor de BRT de grootste kan blijven. Hun Radio MNM is dan ook de populairste zender van Vlaanderen die tot in alle uithoeken van Belgie in perfecte FM kwaliteit is te ontvangen.