TV rumoer
Door Nico Fintelman (Smits)

 

 

Censuur - We hangen 's avonds uren lang voor de televisie en laten de programma's over ons heen komen. Soms veren we op omdat iets mooi, spannend of opwindend is. Of omdat we ons er boos over maken. Dat laatste kan uitmonden in algemene verontwaardiging. Het programma is dan schokkend of aanstootgevend en in strijd met onze waarden en normen. En als er genoeg mensen verontwaardigd zijn pikken de media dat op en ontstaat er algemene boosheid die soms wordt overgenomen door onze politici.

Die gaan er dan Kamervragen over stellen. Dus aan een minister of staatssecretaris voorleggen dat het programma of onderdeel daarvan niet op televisie hoort te komen. Hierbij volledig voorbijgaand aan het feit dat de politiek niet over de inhoud van tv-programma's gaat.

Nederland is een democratisch land met vrijheid van pers, meningsuiting en creativiteit. Goede smaak en zeden kan een verschil van mening opleveren en het is ook de verantwoordelijkheid van de programmamakers om daar gedegen mee om te gaan. Maar doen ze dat niet naar de zin van veel mensen dan wil dat niet zeggen dat de overheid deze programma's moet verbieden. Toch is het verbazingwekkend om te zien dat politici in de loop der tijden regelmatig hebben geprobeerd om in ons land censuur toe te passen.

 
 
   

De Gaulle - Het gebeurt gelukkig nooit dat er ook daadwerkelijk door de politiek wordt ingegrepen in een programmering. Behalve dan die eerste keer dat er verontwaardiging was. In maart 1963 wilde het KRO actualiteiten programma 'Brandpunt' een BBC intervieuw uitzenden met de Franse politicus Georges Bidault. Hij was het niet eens met het feit dat de Franse kolonie Algerije onafhankelijk was geworden en had zich aangesloten bij de OAS. Dat was een rechts-extremistische beweging die zowel in Frankrijk als Algerije bomaanslagen

en sabotages pleegde met als doel de onafhankelijkheid van Algerije te stoppen. Bidault was vervolgens Frankrijk ontvlucht toen hij van hoogverraad werd beschuldigd. Vlak voordat het intervieuw zou worden uitgezonden protesteerde onze minister van buitenlandse zaken Joseph Luns hiertegen omdat enkele dagen later Charles de Gaulle, het Franse staatshoofd, een bezoek aan Nederland zou brengen en de betrekkingen met dat land niet op het spel moesten worden gezet.  Het CHU/KVP/ARP/VVD kabinet de Quay oefende vervolgens druk uit op de KRO waar toen besloten werd om het intervieuw niet uit te zenden.

 

Mies Bouwman - Eén van de eerste satirische programma's was 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer' dat werd uitgezonden in de jaren 1963-1966. Dit VARA programma werd geregiseerd door Leen Timp en medewerkers waren o.a. Gerard Reve, Yoka Barrety en Jan Blokker. In de aflevering van 4 januari 1964 werd een gebed, een soort 'Onze Vader', uitgeproken voor Het Beeld. En dat stond voor de televisie waarmee het een parodie was op de televisie-verslaving die was ontstaan. Ons toen nog zeer christelijke land stond op stelten en dat werd behoorlijk aangewakkerd door De Telegraaf. Er werden door de fractievoorzitters van de ARP, CHU, KVP en VVD Kamervragen over gesteld. Dat had verder geen gevolgen voor het programma maar één van de makers ervan, Mies Bouwman, werd zo zwaar bedreigd dat ze haar medewerking aan 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer' beeindigde.

 

Phil Bloom - In het najaar van 1967 kwam de VPRO met 'Hoepla'. Dit programma had een keur aan onderwerpen en was een mix van satire, maatschappijkritiek en popmuziek (o.a. Mick Jagger, Jimmy Hendrix en Eric Clapton). Het werd geproduceerd door een groep illustere mensen: Willem de Ridder, Hans Verhagen, Wim T. Schippers en Wim van der Linden. In de eerste aflevering zit een optreden van popmuzkant Teddy Lee J. met het nummer 'I'm a sexman'. Ter illustratie loopt er een dame door het beeld die slechts gekleed is in een bloemenslinger. In de tweede aflevering zien we de dame terug  Weggedoken in een stoel zit ze de krant te lezen waarbij ze de krant compleet uitgevouwen voor zich houdt. Wanneer ze deze even later dichtvouwt blijkt ze geheel naakt te zijn.

Wel houdt ze haar benen kuis over elkaar. Het blijkt te gaan om de kunstenares Phil Bloom die de geschiedenis ingaat als de eerste naakte vrouw op de Nederlandse televisie. Maar het land is geschokt en de pers ontstemd. SGP kamerlid van Dis stelt er Kamervragen over maar premier De Jong kan niet veel voor hem doen. Echter, aflevering drie wordt door de VPRO tijdelijk uitgesteld en gecensureerd uitgezonden en na aflevering vier is het over. De VPRO heeft zoveel opzeggingen van leden gekregen dat men daar besluit niet met ´Hoepla´ verder te gaan.  

 

Barend Servet - In 1971 komt de VPRO met de 'Fred Hache Show'. Geproduceerd door Wim van der Linden, Wim T. Schippers en Gied Jaspers. Absurde humor met Harry Touw als Fred Hache. Ook aanwezig is Barend Servet, gespeeld door IJf Blokker. Deze krijgt een jaar later zelf een dergelijke absurde show. In de 'Barend Servet Show' van 14 december 1972 heeft Barend een intervieuw met een typetje dat Koningin Juliana voorstelt. Ze is bezig met het schoonmaken van spruitjes en vraagt om een borrel.

Als Barend haar vraagt aan welke kant ze staat als de republiek uitbreekt antwoordt ze: "U kunt gaan". Dit alles wordt gezien als majesteitschennis en er komen Kamervragen. Minister Engels geeft de VPRO een berisping met als motivatie dat de show een 'gevaar is voor de openbare orde en de goede zeden, zoals die in het koninkrijk worden verstaan. De gelijkenis met koningin Juliana is onwaardig en een miskenning van de koninklijke waardigheid.’ Een jaar later heeft Barend de 'koningin' te gast in zijn kerstshow temidden van topless dames. De politieke partij KVP stelt Kamervragen maar minister van Doorn wil geen maatregelen nemen.

 
 
Naakt - Het feit dat er naakt of sex in televisieprogramma's voorkwam kon de gemoederen nogal eens goed bezig houden. In 1971 heeft KRO's 'Brandpunt' een reportage over een nieuwe musical in de theaters: 'Oh Calcutta'. Hierin zijn alle acteurs en actrices geheel naakt en dat toont de reportage. Gevolg: Kamervragen. Ín 1974 heeft de VARA een soort van sex voorlichtingsprogramma: 'Open en Bloot'. Presentator Joop van Tijn spreekt in de uitzending van 21 januari 1974 het woord neuken uit en ook dat leidt weer tot Kamervragen. En tussen 1987 en 1991 zien we bij Veronica de 'Pin-Up-Club'. Het eerste echte erotische programma van de Nederlandse televisie. In de ogen van nu erg onschulding maar toen diverse malen goed voor Kamervragen.
 
Ik wil een kind - In 2001 wordt bekend dat tv-producent Endemol de 'Spermashow' wil gaan produceren. Hierin zal een dame uit de nodige mannelijke kandidaten er één kiezen die de vader van haar kind wordt. Dit zonder er verder een relatie mee te zullen hebben. CDA'er Atsma stelt er vragen over, de publieke opinie is er fel tegen en uiteindelijk is er geen omroep te vinden die het wil uitzenden. Dan in 2005 maakt Eyeworks een afgeleide hiervan onder de titel 'Ik wil je kind en verder niets’. Dit wordt uitgezonden door Talpa TV en Atsma stelt wederom vragen. Het programma zou in strijd zijn met de embryowet. De ministers Hoogervorst (Volksgezondheid), Donner (Justitie) en staatssecretaris Van der Laan (Media) kunner er niet veel mee. Het programma trekt weinig kijkers en verdwijnt al snel van de buis.
 

De Gouden Kooi - In 2006 start bij Talpa-TV het programma 'De Gouden Kooi' dat later overgaat naar RTL5. Hierin worden een aantal mensen opgesloten in een luxe villa villa in Eemnes met de bedoeling daar zo lang mogelijk te blijven. Ze mogen er niet uit en geen mensen van buiten ontmoeten. Er kunnen wel tussentijds deelnemers uit het huis worden gezet en uiteindelijk zal er één overblijven die dan het huis wint. De kandidaten gaan nogal tekeer tegen elkaar hetgeen iedere avond is te zien. Dit wekt bij veel mensen weerzin op. CDA'er Atsma roept op tot een adverteerders boycot en er volgt ook een internet actie om het programma te stoppen.

Maar echte Kamervragen worden al bij het begin in October 2006 gesteld als kandidate Natasia in het huis komt. Zij mag volgens de spelregels haar twee kinderen niet meer zien en dat zou wel eens meer dan een jaar kunnen zijn. Vooraf verklaart ze dat ze de kinderen ook wel eens even zat is. Ella Kalsbeek en Jeroen Dijselbloem van de PVDA vinden dat Natasia daarmee niet een goede moeder is en stellen hierover vragen aan minister Jet Bussemaker. Die kan niet ingrijpen maar zorgt er wel voor dat Jeugdzorg het gezin in de gaten gaat houden. Natasia verblijft 10 maanden in het huis en 'De Gouden Kooi' bestaat tot mei 2008.

 
 

Geert - Eind 2007/begin 2008 wordt bekend dat PVV voorman Geert Wilders een film gaat maken over de islam. Gezien zijn standpunten hierover wordt verwacht dit deze nogal negatief zal zijn en internationale commotie ontstaat. Iran verklaart dat er consequenties zullen volgen als de film wordt uitgezonden, de Taliban dreigt Nederlandse militairen in Afghanistan aan te vallen en een groot deel van de moslimwereld is in rep en roer. Nederland waarschuwt de eigen ambassades voor aanslagen en probeert vooraf her en der in de wereld moslimlanden en organisaties mild te stemmen uit angst voor negatieve gevolgen vanwege de film.

Minister Guusje ter Horst van Binnenlandse Zaken waarschuwt de burgemeesters voor oproer en premier Balkenende spreekt van een 'forse crisissituatie'. Er worden weliswaar niet echt Kamervragen gesteld maar vanuit de politiek wordt van alle kanten druk uitgeoefend op Wilders om het idee af te blazen. Dat gebeurt niet en na enige maanden verschijnt dan de16 minuten durende film 'Fitna' waarin inderdaad felle kritiek wordt uitgeoefend op de islam. Er is echter geen omroep die deze wil uitzenden en op 27 maart 2008 volgt de premiere via internet. Enkele uren later komt 'Fitna' dan toch op tv bij de zender Het Gesprek. Enige dagen daarna volgt er een Kamerdebat over de film. De commotie zal dan niet lang meer duren.

 
Ouders kiezen - In de zomer van 2012 maakt John de Mol bekend dat hij een tv-programma wil gaan maken waarin (wees)kinderen pleegouders kunnen kiezen. Er is dan nog geen tv-station bekend dat het wil uitzenden maar de verontwaardiging is groot. Het programma zal worden gemaakt in samenwerking met Jeugdzorg en er zijn 1800 gezinnen waaruit de kinderen vanaf 12 jaar kunnen kiezen. De Kamerleden Leijten en Kooiman (beiden SP)  stellen vragen aan staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (VWS). De hele commotie zorgt ervoor dat het programma nooit zal worden gemaakt.
 

Barbie en Holleeder - In oktober 2012 stelt Roelof Bisschop van de SGP Kamervragen aan minister Ascher van SZW over twee programma's. Allereerst over het reality programma rond Barbie. Hij denkt dat haar baby Angelina schade hiervan zal ondervinden en bovendien mogen kinderen niet 'werken' in een tv-programma en krijgt Barbie daarvoor betaald. Dan stelt Bisschop ook nog vragen over 'College Tour' van de NTR.

Dit door Twan Huys gepresenteerde programma heeft in de aflevering van 12 oktober 2012 als hoofdpersoon de crimineel Willem Holleeder. Criminelen een podium bieden via de publieke omroep kan niet vindt Bisschop en het werkt persoonsverheerlijking in de hand. Beide programma's zijn gewoon op televisie te zien zonder consequenties.

 
 
Gaat door - En dat zijn zomaar wat voorbeelden van politieke commotie over tv-programma's. Er zijn er nog meer geweest. Bovendien werden er ook regelmatig Kamervragen gesteld over financiering, belangen verstrengeling en andere zaken in verband met televisie programma's En al die voorbeelden bij elkaar zullen niet de laatsten zijn. Ook in de toekomst zullen parlementariers vinden dat ze via ministers of staatssecretarissen moeten ingrijpen in wat wordt uitgezonden. De hier genoemde politieke partijen ARP, CHU en KVP fuseerden in 1980 tot het CDA.
 
 
 
 
 
Terugkeren naar de MN home