Grensradio USA (1)
Door Nico Fintelman (Smits)

 

 

Vrijheid - De Verenigde Staten is het land waar men al heel vroeg radiostations had. Van origine waren de inwoners immigranten (met uitzondering van de indianen) die niet zelden daar terecht waren gekomen om onder het juk van de overheden in land van herkomst uit te komen. En zo ontstond de opvatting dat in de USA de overheid altijd terughoudend moest zijn met bemoeienis richting de burgers.

Daardoor kwam niemand op het idee om Publieke Radio in te voeren, particulier initiatief was het toverwoord. Dat gold dus voor al die radiostations die er in grote getalen kwamen. En vrijwel allemaal commercieel werden. In de 20-er/30-er jaren van de vorige eeuw waren het er al vele honderden in de USA. Maar toch was het niet allemaal 'vrijheid, blijheid'. 

Er waren voor deze stations wel beperkingen wat betreft vermogen (in die tijd maximaal 50 KW). En er waren enige regels als het ging om de goede zeden: wat mag wel en wat niet op de radio. Dat bracht er dan weer mensen toe om hun heil elders te zoeken, daar waar deze regels konden worden omzeild.

 
 

Border Blaster - En zo waren er Amerikanen die de landsgrens overgingen, naar Mexico. Daar begonnen ze met radiostations gericht op de USA. Vanuit het noorden van Mexico knalden ze vanaf 1930 richting dat grote land. Er was eigenlijk alleen middengolfradio in die tijd en daarop kon je met hoge vermogens een groot gedeelte van dat land bereiken. En in de avonden en nachten als de zend en ontvangst condities goed zijn, waren dit soort stations soms wel in heel de USA en tot in Canada te beluisteren. De stations met die hoge vermogens werden ook wel de 'Border Blasters' genoemd. In een tijd dat er nog geen televisie was werd er juist 's avonds veel naar die radiostations geluisterd. Een fenomeen dat bijna 60 jaar zou bestaan. De eerste was in 1930 XED. Dat leverde meteen consternatie op, niet in de laatste plaats in de USA en Canada. XED nam een frequentie in beslag die ze niet formeel hadden gekregen. Een soort van piraterij dus. En dat zou voor veel van dit soort stations gaan gelden.

Kloten - Tot één van de eersten behoorde ook XER in Villa Acuna aan de grens met de Amerikaanse staat Texas. Oprichter en eigenaar was Dr. John R. Brinkley, een Amerikaanse arts die van origine niets met radio had. Maar in een tijd dat er nog geen viagra was had Brinkley iets bedacht voor mannen die impotent waren. Hij transplanteerde de geslachtsdelen van geiten. Simpel gezegd, mannen die niet meer tot sex in staat waren kregen geiten-kloten geimplanteerd en dan bleek dat deze mannen vaak weer potent werden. En zelfs voor nageslacht konden zorgen. Over de keren dat de transplantie niet goed ging werd niet gesproken. Brinkley voerde in eerste instantie deze operaties uit in een kliniek in Kansas en maakt er zelfs reclame voor op radiostations. Maar kreeg in dat laatste geval moeilijkheden met de autoriteiten. En zo besloot Brinkley een radiostation te starten op een plaats waar de regels niet zo streng waren.

Miljonair - Vanuit het Mexicaanse Villa Arcuna knalde zo XER met een gigantisch vermogen, uiteindelijk 1.000 kilowatt !!  Met name 's avonds en 's nachts overal in de USA te beluisteren. Aan de Amerikaanse zijde van de grens, in Del Rio vestigde Brinkley zijn zakelijk gedeelte van het radiostation. En ook een eigen kliniek waar hij genoemde operaties ging uitvoeren. Via zijn XER maakte hij uitgebreid reclame voor zijn activiteiten. Veel mannen met potentie problemen zagen deze  geiten-kloten als de oplossing en in grote getalen kwamen ze vanuit heel de USA naar de kliniek in Del Rio. Brinkley was niet goedkoop maar zijn patienten hadden er veel geld voor over. De dokter werd in een mum van tijd miljonair.

 

Pilletjes - XER bracht veel amusement. Muziek en cabaretprogramma's. En behaalde hiermee een grote populariteit in de USA.  En als je zo'n radiostation hebt kun je meteen voor veel meer zaken reclame maken. Voor de dokter betekende dit dat hij allerlei medische middelen op de markt bracht. Voor iedere kwaal kwam er wel een poedertje, pilletje of drankje. Via de zender persoonlijk aangeprezen door de dokter. Verkoop ervan ging niet via winkels maar er moest bij het bedrijf van Brinkley worden besteld. En zo kwamen er daar in Del Rio iedere week duizenden brieven binnen van mensen met medische klachten. Met meestal ingesloten enkele dollars waarna deze mensen dus hun medicijn toegestuurd kregen. Waarschijnlijk waren er niet veel bij die echt hebben geholpen. Maar ook hieraan verdiende Brinkley weer goud.

Kwakzalver - De Amerikaanse overheid was niet blij met XER. Maar kon er in directe zin niet veel tegen doen. Zoals gezegd, het station werd enorm populair en eigenaar Brinkley kreeg ook belangen in andere grensstations. In 1939 kwam er in de USA een rechtszaak tegen hem vanwege zijn omstreden medische activiteiten. De rechtbank bepaalde dat de dokter zich had schuldig gemaakt aan kwakzalverij en vrijwel meteen kwam Brinkley zijn klandizie tot stilstand. Ook kwamen er schadeclaims van mensen waarbij de operaties en/of medicijnen geen of foutieve uitwerking hadden gehad. Met verminkingen of overlijden tot gevolg. De dokter zag zijn bedrijven in elkaar storten en in 1941 kwam er een einde aan XER en ging hij failiiet. Maar XER staat symbool voor de grensstations van de jaren dertig en Dr. John R. Brinkley werd de verpersoonlijking daarvan. Werd mede daardoor ook een voorbeeld voor zakenmensen die ook wel geld zagen in dit soort radiostations.

Goeverneur - Lee O'Daniel was een Amerikaanse handelaar in bakmeel, iets dat in de jaren dertig nog in de meeste huishoudens werd gebruikt. Hij huurde zendtijd op de Mexicaanse stations en presenteerde zelf shows. Afgewisseld door muziek en fraaie bijbelteksten prees hij zijn product aan en wist daarmee een succesvol zakenman te worden. Dat bracht hem op het idee om zich kandidaat te stellen voor het goeverneurschap van Texas in 1938. Ook in zijn radioshows promootte hij zichzelf en werd inderdaad verkozen. Veel van zijn programma's presenteerde hij vervolgens vanuit zijn ambtswoning in Austin en deze werden dus op genoemde stations uitgezonden.

Nuevo Laredo - Norman G. Baker was ook dokter en begon met een hoog vermogen station in Nuevo Laredo. Hij had een kliniek waar hij mensen kon genezen van kanker. Met zijn XENT knalde hij zo vanuit N-Mexico door de USA en maakte reclame voor de kliniek hetgeen ook een gigantisch aantal patienten opleverde. Ook Baker was min of meer kwakzalver en werd rijk. De impact van radio was groot in die tijd. Zoals gemeld, veel Amerikanen trokken de grens over om vanuit Mexico een radioavontuur te beginnen. Namen van andere radiostations: XEAK, XEBC,XELO,XEG. Er waren er nog veel meer.

 
 
Deel 2 al gelezen?
 
 
Terugkeren naar de MN home